Zeybek nasıl oynanır?

Ege yöresinin toplum danslarına genel açıdan zeybek ismi verilir. Aydın, Manisa, İzmir, Muğla ve Denizli yörelerinde oynananları meşhurdur ve bunlar, ağır zeybek olarak adlandırılır. Harmandalı, Sarı zeybek, Kerimoğlu, Ekleme gibi çeşitleri bilinmektedir. Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu Kısmında bulunan şehirlerde ise kaşıklı zeybek oyunları oynanmaktadır. Zeybek oyunlarının oynanışı neredeyse her yörede benzer biçimde olsa da figürlerin ortaya konuşu, ayak ve kol çekişleri yöreden yöreye farklılık göstermektedir. Zeybek oyununun oluşumu 18. ve 19. yüzyıllara dayanmaktadır yani zeybek, anadolunun tarihi bir mirasıdır. Bu oyunda efe figürünü çok önemlidir ve bütün oyun, bu efe figürünün temsilini yansıtır. Davul ve zurnanın eşlik ettiği toplum oyunumuzun temelinde de ezgiler yer alır. Yöresel müziklere münasip olarak oluşturulmuş figürlerle çoğunlukla erkeklerin oynadığı bir toplum oyunudur. 

Oyun esnasında ayak adımları dizleri yukarı çekip öne uzatma şeklindedir. Bir ayak basıp diğeri kaldırılır. İzmir bölümünde oynanan zeybekte ayaklar yana çekip öne uzatılır ve vücut yükseltilir. Zeybek oynarken dizler yere vurulur ve dizi yere vurduktan sonra hızlı kalkış yapılmaktadır. Özel olarak sololar çoğunlukla daha fazla diz vuruşlarını kullanılmaktadır. Toplu durumda oynanırken kullanılan diz vuruşlarından daha zor hareketleri ve daha sert diz vuruşlarını solo yapan kişi gerçekleştirir. Zeybekte genelde figürler toplu olarak yapılmaktadır. Solo figürleri daha değişik olabilir. Solist daha kapsamlı daha zor figürler yaparak, denge gücünü göstermektedir.

Zeybek kişisel ve serbest olarak oynanır. Toplu oynanan zeybeklerde bile bir bireysellik hakimdir. Toplu zeybekler, erkekler tarafından oynanıyorsa tarihteki oynandığı dönemlere münasip olarak daire oluşturulup bu çember içinde oynanır. Efelerin hareketleri ritimler ve biri birileri ile uyumlu olsa da birbirlerinden bağımsız hareket ettikleri için bireysellik taşımaktadır. Zeybek oynandığı yöreye göre de farklılık göstermektedir. Örnek verilecek olursa her bir yörede oyunun başlangıç ve bitirişleri değişik olabilir. İzmir'de hızlı bi tavır varken Aydın'da kolların indirilişi bile daha ağır ağır olur. Zeybek oynarken, oynayan kişiler sadace figürleri yapmazlar. Benzer zamanda zeybekte tavır, duruşlar ve mimikler çok önemlidir. Vücut duruşunu iyi ayarlamak ve figürleri doğru yapmak gerekmektedir. Erkekler ellerini bellerinden kaldırırlarken açıkça silah çekiyorlarmış gibi ciddi, ağırbaşlı ve meydan okuyan bir tavır içerisindedirler. Başlar dik durmalı ve bakışlar aşağıya doğru olmalıdır ki efenin yüksek bir konumda olduğu gösterilmelidir. Zeybek duruşunda kollar hafif kırık, yukarı kalkmış ve eller ile parmaklarda sert uzanmıştır. 

En popüler zeybek çeşidi, Harmandalı zeybeğidir. Kızlı erkekli oynanabilmektedir lakin yine de erkek figürü, tavırları efeyi temsil etmesinden ötürü ön plandadır. Zeybek, Ege'nin en yöresel oyunu olduğundan dolayı Ege Kısmındaki düğünlerde de çokça aile büyükleri tarafından oynanmaktadır.