Geven nasıl bir bitkidir?
Dünyada 2000’den fazla çeşidi bulunan gevenin, Türkiye’de ise 400’ün üstünde çeşidi bulunmaktadır. Bu türlerden takriben 200 kadarı e...
Baklagiller ailesine ait olan geven, tek veya çok senelik otsu ve çalımsı bir bitki çeşididir. Baklagiller familyası Orchidaceae ve Astearaceae familyalarından sonra, 650 cins ve18.860 kadar tür ile dünyanın en büyük familyasıdır. Baklagiller familyası içerisinde azami türe sahip cins ise 2.000’in üstündeki tür sayısıyla Astragalus yani gevendir.
Dünyada 2000’den fazla çeşidi bulunan gevenin, Türkiye’de ise 400’ün üstünde çeşidi bulunmaktadır. Bu türlerden takriben 200 kadarı endemiktir, yani yalnızca Türkiye’de yetişen türlerdir. Kuraklığa ve soğuğa sağlam çeşitleri yaygın olarak Doğu Anadolu bölümünde yetişen geven, kışlık hayvan yemi olarak değerlendirilir. Güçlü kök sistemleri ve zorlu hava koşullarına dayanıklılıkları ile erozyonla mücadelede önemli sayılabilecek bir bitki örtüsü oluştururlar. Benzer zamanda köklerinden ve gövdesinden elde edilen zamk sanayide kullanılmaktadır.
Çok senelik ve çok uzun köklere sahip olan geven bitkisi, değişik çeşitleri ile karasal iklim koşullarından ılıman iklimlere kadar geniş bir alanda yayılıma sahiptir. Toprağa tek bir köksapı ile bağlanan bitki, yarım daire halinde büyür ve üstü dikenlerle kaplıdır. Bazı çeşitleri yastık biçiminde kümeler oluşturan ve dikeni bulunan gevenlerin yaprakları tüylü, oval ve sivri uçludur. Genelde öbekler durumunda toplanmış sarı, beyaz yahut mor renkli küçük çiçeklere sahiptir. En fazla bilinen geven çeşitleri arasında, gövde ve kökünden kitre diye adlandırılan bir tür zamk çıkarılan Astragalus Brachycalyx, Astragalus Hummifer, Astragalus Kurdicus ve Astragalus Microcephalus türleridir. Türkiye, İran, Kafkasya ve Afganistan’ın türlü kısımlarda üretimi yapılmış olan bu zamk ilaç, boya ve tekstil sanayisinde kullanılmaktadır.
Doğu Anadolu’nun yüksek kısımlarda, meralarda yetişen geven bitkisinin toprağın üzerinde kalan dikenli kısmı kışlık yakacak ihtiyacını karşılamak için , toprağın altında kalan kısmı ise hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Yöre halkı tarafından besicilikte kullanılan geven bitkisinin kökünün güzel koku vermiş olduğu ve gevenle beslenen hayvanların daha sağlıklı olduğu düşünülür. Topraktan sökülen gevenin 50- 60 cm uzunluğundaki kök kısmı ezilip, ince bir şekilde kıyıldıktan sonra hayvanların kışlık yem ihtiyacını karşılamak için kullanılmaktadır.