Vanilya nasıl bir bitkidir?
Vanilya bitkisinden elde edilen tohum kapsülleri aromatik yapısı ile türlü tatlı, yemek ve içkilerde baharat olarak kullanılmaktadır....
Botanikte Orkide (Orchidaceae) ailesinin en popüler üyelerinden biri olan vanilya (Vanilla planifolia), tropikal iklimlerde yetişen, 110’dan fazla çeşidi bulunan, çok senelik ve tırmanıcı özelikte bir bitki çeşididir. Vanilya kelimesi İspanyolca Vaina (kılıf) kelimesinden türetilmiştir.
Vanilya bitkisinden elde edilen tohum kapsülleri aromatik yapısı ile türlü tatlı, yemek ve içkilerde baharat olarak kullanılmaktadır. Tropikal kökenli bir bitki olduğundan, yetişme şartları gereği Anadolu’da yetiştirilemeyen ve kültürü yapılmayan bitkilerden biridir.
Vanilya Nasıl Bir Bitkidir?
Vanilyanın anavatanı Meksika ve Madagaskar’dır. Yakın zamanımızda ekvatorun her iki kısmında 20 derecelik enlemler arasında yetiştirilir. Yapraklarını dökmeyen, her dem yeşil kalan bir bitki olan vanilyanın yetiştirilme koşulları hayli zahmetlidir. Bitkinin polinasyonu ticari türlerde insanlar tarafından elle yapılmaktadır. Bu özelliğiyle polenleşme yönünden emeğin en fazla kullanılmış olduğu zirai ürünlerden biridir. Emek yoğun üretim şartlarında yetiştirilen vanilya, safrandan sonra dünyanın en pahalı 2. baharatıdır.
Vanilyanın asmayı andıran tırmanıcı özellikteki gövdesi 35 metre uzunluğa kadar erişebilir. Sapı bulunmayan koyu yeşil renkteki yaprakları, gövde boyunca sıralı olarak yayılır. Yaprakları yassı, parlak ve etli bir görüntüye sahiptir. Vanilya çiçekleri, gövde boyunca salkımlar durumunda gelişir. Tek bir salkımda takriben 20 etrafında bulunan çiçek sayısı, bazı türlerde 100 çiçeğe kadar çıkabilir. Vanilya çiçekleri sabah vakitlerinde açılır ve öğleden sonra geç saatlerde kapanır.
Vanilyanın meyveleri baklayı andıran takriben 15- 20 cm uzunluğunda, uçlarına doğru incelen, yassı gövdeli, parlak siyah renkli bir tohum kapsülüdür. Tohumlarını aromatik bir kokuya sahiptir. Meyvelerinin olgunlaşması çiçeklenmeyi takiben takriben 8- 9 aylık bir zamanda kademeli olarak gerçekleşir. Koparıldıklarında yeşil renkte olan meyveler, kurutulduktan sonra tadını ve aromasını alır. Haşlanıp, güneşte kurutulmuş olan meyveler birkaç ay süreyle dinlendirildikten sonra kullanılmaktadır. Kurutma esnasındaki fermente prosesi nihayetinde koku açığa çıkar.
Genelde evlerde kullanılan şekerli vanilin ve vanilya esansı türevleri doğal vanilyadan imal edilen ürünler değildir. Bu ürünler vanilya aroması ilave edilmiş şeker yahut sıvı formlardır. Gerçek vanilya baharatı meyvenin tam olarak tohum kapsülü, öğütülmüş vanilya tozu yahut vanilya özü olarak kullanılmaktadır.