Kaju nasıl bir bitkidir?

Kaju sakız ağacıgiller ailesinden, maksimum 14 metreye kadar uzayabilen tropikal bir iklim bitkisidir. Oval halde, açık yeşil rengindeki yapraklarını hiç bir zaman dökmeyen kaju ağacı, zengin mineralli topraklarda yetişir. 

Gıda yanında kaju tohumlarının kabuklarının preslenerek elde edildiği sarımsı parlaklığa sahip reçineden antioksidan olarak yararlanılır. Geniş bir kullanıma sahip olan kabuk yağının bundan hariç, otomotiv alanında fren balatalarının aşınmasını engellemek için fren hidroliği katkı maddesi olarak kullanımı araştırılmıştır.

Tropikal iklimin bitkisi olduğundan dolayı bir don olayına tahammül edemez. Senelik takriben  sıcaklığın 30 dereceye yaklaştığı ekvatoral alanlar, kaju için en ideal ekolojik koşulları sağlayan bölümlerdir. Kaju fidanlarının nakli çok zor olduğundan dolayı dikim yerinde yapılmalıdır. Ağaç meyvelerini 3 yıl içinde üretmeye başlar ve tam üretim 10 sene içerisinde elde edilir, 30 yaşına kadar da devam eder.

Kaju tohumu iki kat kabukla örtülüdür. Dışarısındaki ince, esnek yapı ile içerisindeki sert yapılı kabukların arasında insan derisine alerjik etkisi bulunan bir yağ bulunmaktadır. Bu yağ böcek ilacı ve plastik yaparken kullanılmaktadır. Mekanik araçlarla toplanması imkansız olan bu tohumların dış kabuğu yakıldıktan sonra iç kabukları, çekirdekleri bozmadan ahşap çekiç ile kırılarak usta ellerce ayıklanır.

Başlangıçta Atlantik yağmur ormanları ile Amazon yağmur ormanlarının arasındaki bölümde Kuzeydoğu Brezilya’ya özgü olan bitki, Portekizlerce erozyonu azaltmak amaçlı Hindistan’a getirilerek dikilmiştir. 1578 yılındaki bu keşiften sonra kaju, Hindistan ve Doğu Afrika’nın batı kıyılarına yayılmıştır. Bugün dünya ekonomisinde önemli kabul edilen bir yere sahip olan kaju üretiminde Hindistan birinci, Brezilya ise ikinci sıradadır. Afrika bu sıralamanın arkasında yer bulur.

Kaju ağacında, kaju elması adı verilen, ağaç dallarının ucundan sarkan tohumları taşıyan sapın genişlemesi ile oluşmuş meyveyi andıran turuncu renkli etli parça ile bu bölümün sonuç kısmında yetişen, takriben 3 cm uzunluğunda, 2,5 cm genişliğinde böbrek veya boks eldiveninin biçimine benzeyen kaju tohumları bulunmaktadır.

Hem kaju elması aynı zamanda tohumu birçok alanda kullanılmaktadır. Fakat meyvesi pek tez kuruduğu için daha fazla yerliler tarafından tüketilir. Tümüyle olgunlaşmış elma çiğ olarak tüketilebildiği gibi tatlısı veyahut reçeli de yapılabilmektedir. Vitaminler ve mineraller açısından zengin içeriğe sahip olan kajunun elması bir portakaldan beş kat daha çok C vitamini içermektedir. Ek olarak hayli sulu olan kaju elmasından meyve suyu elde edilir. Şaraba fermente edilerek yapılmış olan Cajuado hassaten Brezilya’da çok ünlüdür. Bununla beraber yalnızca bir tohum olmasına karşın kaju çekirdeği, kuruyemiş olarak tüketiminde ve türlü tarif ile aperatiflerde de kullanılabilmektedir.