Amortisman nasıl hesaplanır?
Amortisman sözcüğü dilimize Fransızca'dan (amortissement) geçmiştir. Romans dillerde "mort" kelimesi "yok olmak" anlamlarına gelir. A...
Üretimi yapılmış olan her bir maddenin esasen bir ömrü vardır diyebiliriz. Bu madde bir şey olabilir. İşletmeler açısından konuyu aydınlatmaya çalışırsak bu maddelere binaları, işletme tesislerini, makineleri, demirbaşları yani bir müddet sonra kullanılamayacak bir şeyi misal olarak gösterebilirz.
Amortisman sözcüğü dilimize Fransızca'dan (amortissement) geçmiştir. Romans dillerde "mort" kelimesi "yok olmak" anlamlarına gelir. Amortismanda da "mort" geçtiğinden, esasen yok olan, yiten şeylerden bahsedileceği anlaşılır. Amortisman, en temel anlamıyla "yıpranma payı" demektir.
Amortisman hesaplamanın birden fazla yolu var. Bunları 3 başlık altında inceleyecek olursak:
Amortismanın genel mantığına gelirsek; işletmede 1 senesi aşkın bir zaman kullanılacağı öngörülen ve bir şekilde değer kaybına uğraması aşikar olan mallarda oluşacak kayıpların üretilen malların maliyetlerine eklenmesi veya o yılın giderleri arasına yazılması amortismanın genel unsurunu oluşturur.
İşletmelerde ne gibi hallerde amortisman ayrılabilir? Amortisman ayrılacak mal asgari 1 sene kullanılacak olmalıdır. Ömrü 1 seneden az olan mallar için normal zamanda amortisman ayrımı yapılmaz.
1) Normal Amortisman Yöntemi
YAT = 20000 / 5 = 4000 TL olabilecektir.
Bu yöntemimizde, ayıracağımız amortismanın parasal değeri, malın maliyetinin bahsi geçen malın tahmini iktisadi ömrüne bölünerek hesaplanır. Örneğin; 20.000 TL değerinde bir malın iktisadi ömrünün 5 sene olduğunu düşünelim. Senelik amortisman tutarımız (YAT);
2) Azalan Bakiyeler Yöntemi
Bu yöntemimizde, malların kullanım dönemlerinin ilk yıllarında daha çok son yıllarında ise daha az amortisman ayrılacaktır. Sebebi ise, malların yeni olduklarında daha verimli kullanılmalarından kaynaklanır. Bundan dolayıda kullanılma sürelerinin ilk yıllarında daha çok ve daha iyi hizmetler sağlarlar. Hesaplanması sırasında ise, amortisman oranı bulunmaktadır (1 / malın tahmini iktisadi ömrü) ve bu oran 2 ile çarpılıp her sene malın itfa edilmemiş değerine uygulanmaktadır.
3) Fevkalade Amortisman Yöntemi
Amortismanlar, işletme defterlerinde gider olarak göründükleri için işletmeler için vergi azaltıcı özellikleri vardır. Yani, işletmede kullanılan malların hem işletmeye sermaye olarak geri kazanımı sağlanmış aynı zamanda ödenecek vergi azaltılmış olur.
Fevkalade Amortisman, adından da anlaşılacağı üzere olağanüstü hallerde ayrılır. Deprem, yangın, su baskını gibi doğal afetler nihayetinde değerini tümüyle yahut ciddi miktarda kaybetmiş; haddinden fazla ve zorla kullanılmış olduğu için fazlaca yıpranmaya uğramış; yeni keşifler ardından kullanım alanlarındaki etkinliklerini büyük oranda kaybetmiş mallara uygulanmaktadır. Belli bir amortisman oranı yoktur. İlgili hallerde işletmeler Maliye Bakanlığı'na başvurular ve hesaplamayı maliye müfettişleri yapar.