Tef nedir?

Türk, Arap ve Fars gelenek ve göreneklerinde kullanılan vurmalı bir müzik aleti olan tef(def), zilli ve sade olmak üzere ikiye ayrılır. Çok yönlü kullanım yapısıyla eğlence gecelerinde kullanılmış olduğu gibi tasavvuf edebiyatında da adından sıkça söz edilir.

Tef ana malzemesi olarak kullanılabilen oğlak derisiyle yapılırsa sesi daha dolgun ve güzel çıkar. Değişik hayvan derileriyle de yapılabilmektedir.

Genişliği 30-40 cm eni ise 5-7 cm kalınlığındadır.

Nerede ise her bölümde görülebilen tef, Anadolu'da “daire” olarak bilinir, benzer zamanda bu isim tefin büyük olanlarına da verilir. Arapça'da “duf”, Trakya'da ise “dare” adıyla yaygınlaşan aletin “def” adıyla kullanılmış olduğu da görülür.

Bazı teflerde değişik ses elde etmek için kasnağa aralıklar ile yerleştiren ziller bulunmaktadır. Bunlar zilli tef olarak bilinir, hem vurularak hem sallayarak çalınabilir.

Milattan önce Mezopotamya, Asya ve Anadolu bölümlerinde yaşayan halklar tarafından kullanılmış değişik biçimleri olan vurmalı bir müzik aletidir.

Geçmişi çok eskilere dayanır. Orta doğu da yapılmış olan arkeolojik kazılarda tef kalıntılarına rastlamak mümkündür.

Bazı tefler akort edilebilmektedir. Bu işlem kasnaklara sabitlenmiş vidaları sıkıştırarak veya ince deri ortadan ısıtılarak yapılmaktadır.

Tarihsel gelişimi esnasında Osmanlı İmparatorluğu tarafından din törenlerinde kullanılmış olduğu da bilinmektedir.

Tahta kasnağına yapılmış olan fildişi, sedef gibi kaplamalar ve süsler aletin kalitesini ve değeri arttırır.

Genel olarak yuvarlak, daire şeklinde olan biçimine alternatif olarak köşeleri olan, çokgen biçimleri de mevcuttur.

Kısımlarına ve çalan kişiye göre acem, tarande, çingene diye isimler de alabilir.

Karagöz Hacivat yahut Orta oyunlarında en çok kullanılan alettir. Bunun yanında ek olarak düğünlerde ve kınalarda kullanılmaktadır.

Tasavvuf edebiyatında da önemli kabul edilen bir yere sahiptir. Bazı ilahi grupları birden çok tef kullanarak ve çıplak sesle ilahilerini dile getirirler. Örnekleri yakın zamanımızda de görülebilmektedir.

Üstü açık davul şekliyle Türk müziğinde usul vurma aleti olarak kullanılmaktadır.

İspanya da yaşamış Endülüs Emevileri hasebiyle kuzey Mısır'dan Avrupa’ya yayılmış ve “tambour de basque” adıyla kullanılmıştır.

Tef, bir bölümüne ince deri gerilmiş çember biçiminde bir kasnağın el ve parmak vuruşlarıyla çalındığı, vurmalı Türk çalgısı olarak da bilinir.