Aspendos nasıl oluşmuştur?

Antalya'nın Serik ilçesinde bulunan Aspendos ünlü bir Roma kentidir. Yaklaşık M.Ö. 1000'li senelerde Akalar kısmında kurulan bu antik kent, Serik ilçesinin 7 km kuzeydoğusundadır.

Aspendos antik kentinin en ünlü binası Aspendos Antik Tiyatrosu'dur. Bu bina da Marcus Aurelius zamanında yaşayan Mimar Zenon tarafından 161-180 yılları arasında inşaa edilmiştir. Masrafların A. Cirtius Crispinus Arruntianus ile A. Cirtius Auspicatus Tirinnianus tarafından karşılandığı bu tiyatroda Antik Yunan devrinde tiyatrolar ve operalar sergilenmiştir. Çağımızda de yapılmış olan bu gösteriler takriben 10.000 kişi tarafından izlenir. Bu binanın uzunluğu 96 metredir. Agora, Basilika ve Abidevi antik çeşmesiyle beraber 15 kilometrelik alanı kaplar.

Antik tiyatro binası tipik Roma özelliğini taşısa da seyirciler ve turistler tarafından duyulan ihtişam sebebiyle daha önce yapılmış binaları bile geride bırakmıştır. Fakat diğer Roma tiyatrolarından değişik olarak binanın bir bölümü yamaca bağlanmış bulunmaktadır. Roma'dan kalma tarihi eserlerde görülebilen serbest kemerlerse üst kısımda mevcuttur. Sahne yapısının yatay elemanları bugünümüze ulaşmasa da dikey elemanları hala yerinde durur. Localar için ayrılan "Prohedria" bölümü paradoksların üstünde bulunmakla birlikte orkestra için kullanılan yer taşları bugünümüze kadar gelmiş, sahneye fon için kullanılan bezemeler de direkt gömülü olanlar dışında kaybolup gitmiştir. Yağmurlu havalarda ise en üst kısımdaki duvarlardan yararlanarak büyük tenteler kullanılmaktadır ve bu tenteler hasebiyle seyirciler yağmurdan korunurdu.

Aspendos, tarihi boyunca çok devlet tarafından yönetilmesine sahne olmuştur. Her şeyden önce Akalar yönetimindeki Miken Uygarlığı tarafından kurulan Aspendos, daha sonrasında Likyalılara ev sahipliğini yaptı. M.Ö. 546'da Persliler tarafından ele geçirildi. Bunlardan 79 sene sonra M.Ö. 467'de Attik Delos Birliği tarafından Aspendos tekrar bir Yunan şehri şekline getirildi. Persler M.Ö. 411 senesinde Aspendos'u geri alsa da M.Ö. 389 senesinde Atina Kumandanlığı tarafından Aspendos'tan geri çekilmekten kurtulamadı. Büyük İskender zamanı MÖ 333-190 yılları arasına denk gelen Aspendos, M.Ö. 190 senesine geldiği zaman Roma İmparatorluğu'na geçmiş, sonrasında her şeyden önce Bizans, daha sonraları Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye yönetimi altına geçmiştir. Aspendos, 1930 senesinde Mustafa Kemal Atatürk tarafından başlatılan çalışmayla tekrar kullanılmaktadır hale getirilmiş, 2015 senesinde yapılmış olan çalışmayla şimdiki durumu almıştır.

Aspendos'un 21'i üstte, 20'si de altta olmak üzere toplamda 41 oturma sırası bulunmaktadır. Dışarıda beş kapı, içeride ise dört pencere bulunan Aspendos'ta seyirciler, çağımızda iki ana kapıda girilebilir. Aspendos'un sahnesi uzun ve dar olmakla beraber ortamın akustiği vesilesiyle en üst oturma esnasında bulunan seyircilerde sahnedeki oyuncularının seslerini bir yardım eden olmadan duyabilir.