Viop'ta nasıl yatırım yapılır?

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası, türlü finansal göstergeler ve sermaye piyasası araçların vadeli işlemlere konu olduğu, opsiyon sözleşmeleri ile elektronik ortamda alınıp satılarak pozisyon alınabildiği Borsa İstanbul (BİST)' da örgütlü bir piyasadır. 

Diyelim ki ağustos ayındayız ve sizin sene nihayetinde ödenmek üzere 100.000 $ borcunuz var ve bugün bunun TL karşılığı var elinizde. Sene nihayetinde dolar yükselirse borcunuzu ödeyemeyeceksiniz. Bugünden dolar alırsanız elinizdeki parayı bugünden kullanılmaz hale getireceksiniz ve ticaret yapamayacaksınız. Çözüm yine VİOP'ta. Dolar sözleşmeleri 1000 $ büyüklüğündedir. Sözleşmenin başlangıç teminatı 130 TL'dir. 13.000 TL ile 100 adet sözleşme alarak 100.000 $ dolarlık işlem yapabilir ve bunun kazancını elde edebilirsiniz. Alacağınız call (alım sözleşmesi) pozisyonu ile doların yükselmesi halinde elde edeceğiniz kazanç ile borcunuzu kolaylıkla ödeyebilirsiniz. Dolar düşerse zaten elinizdeki TL sene nihayetinde ihtiyaç olan doları almanıza kolayca yetecektir. Bu da VİOP' un defansif kullanımıdır.

Dayanak varlıklar, hisse senedi, döviz(sadece dolar, euro ya da pariteleri), BİTS30 endeksi, emtia(pamuk, buğday), kıymetli madenler, elektrik, yabancı endekslerden oluşur.

Eğer bir varlığın, örnek verirsek doların 2 aylık bir vadede düşeceğini öngörüyorsanız, dolar satım sözleşmesi satın alırsınız. Bu günden dolar 2.45 iken 2 ay sonra 2.45' ten satma vaadiyle bir satım(PUT) sözleşmesi satın alırsanız vade geldiği zaman dolar 2.35 ' e düşerse(tahmininiz gerçekleşirse) siz 2.45' e satma sözleşmesi sahibi olduğunuz için kazanırsınız. Bu yalnızca döviz üstünden değil bütün dayanak varlıklar üstünden gerçekleştirilebilir.

Peki VİOP'ta yatırımın mantığı nasıl çalışır?

VİOP'ta yatırım opsiyon sözleşmeleri alarak ve satarak gerçekleşir. Öncesinde almak istediğimiz sözleşmenin birim fiyatına göre sisteme teminat yatırmamız gerekmektedir. Yatırdığımız teminat ile adet bazında sözleşme satın alırız. Daha doğru ifade ile yatırım yaparız. Ama bu yatırım halinde borsada olduğu gibi satın aldığımız varlığın yalnızca yükselmesi değil doğru pozisyon alırsak düşmesi de kazandırır. Opsiyon Ana Pazarında alım (call) ve satım (put) opsiyon sözleşmeleri işlem görür. Opsiyon sözleşmeleri, opsiyonu alan tarafa belli bir vadede ya da belli bir vadeye kadar, önceleri belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte dayanak varlığı alma yahut satma hakkı veren, satan tarafı ise dayanak varlığı almaya ya da satmaya yükümlü kılan sözleşmelerdir.

Dayanak varlık olarak hisse senedi sözleşmesi (alım yahut satım) satın aldığımızda BİST'te hisse senedi almış gibi haklara sahip olmayız. Hisse senetlerini sağladığı temettü, rüçhan hakkı, ortaklık hakkı gibi haklara değil yalnızca o senedin alım ve satım hakkına sahip oluruz.

Vadeli işlem sözleşmeleri: Vadeli İşlem Ana Pazarı

Opsiyon sözleşmeleri:Opsiyon Ana Pazarı, biçiminde iki ayrı pazar bulunmaktadır.

Vadeli ya da opsiyon sözleşmeleri sürelidir. Baştan belirtilmiş süreye ulaşıldığında otomatik olarak sona erer. Kazanç elde etmiş iseniz karşılığını alabilirsiniz. Fakat tahmininiz tutmamış ve kayıp durumundaysanız bütün yatırdığınız parayı kaybedebilirsiniz. Fakat şurada yatırılan para sözleşme fiyatı olduğundan ötürü kaybınız yalnızca yatırılan prim kadardır.

Bu yalnızca kazanç elde etmek için yapılan uygulama değil benzer zamanda kendinizi korumak için yapabileceğiniz de bir uygulamadır. Bu defansif anlayışın işleyişi şu şekildedir;

Bir önemli diğer detayda teminat tamamlama sürecidir. Yatırdığınız teminatla almış olduğunuz sözleşmelerin fiyatı değer kaybı yaşar ve ilk yatırdığınız teminatın % 75' inin altında kalırsa size teminat tamamlama çağrısı yapılmaktadır. Eğer belirtilmiş zaman zarfında teminatınızı tamamlamazsanız sözleşmeniz sistem tarafından otomatik olarak bozdurularak teminat sorunu çözülür. Ama bu halde ilerde fiyatı yükselecek sözleşmenizi bugünden düşük fiyata bozdurarak zarar edebilirsiniz.