Sermaye yeterlilik rasyosu nedir?
Bir bankanın sermayesinin yükümlülüklerine oranı ile elde edilen sermaye yeterlilik rasyosunu bir başka biçimde ifade etmek gerekirse...
Bankalar için BDDK tarafından belirlenen bir oran olan sermaye yeterlilik rasyosu bankaların sermaye oranlarında hareket edebilecekleri alanı belirler. Rasyo kavramı oran demektir. Sermaye yeterlilik oranı biçiminde de ifade edebileceğimiz bu oran bankaların beklenmeyen risklere karşı zor duruma düşmemeleri yahut diğer bir tabirle batmamaları için sermayelerini bu orana göre ayarlamaları açısından gereken bir büyüklüktür.
Bir bankanın sermayesinin yükümlülüklerine oranı ile elde edilen sermaye yeterlilik rasyosunu bir başka biçimde ifade etmek gerekirse bankanın yükümlülük miktarının yine bankanın sermaye miktarına bölünmesiyle elde edilir.
Bankanın Sermayesi ve Yükümlülükleri Nelerdir?
Dağıtılan-verilen krediler de yükümlülük olarak muhasebe kayıtlarında yer bulur. Mevduat miktarının bir gün geri alınabileceği gibi dağıtılan krediler de daima bankaya geri ödenmeyebilir. Geri ödenmeyen yani batık kredi olarak bilinen bu krediler de yükümlülük olarak kabul edilir ve batık krediler miktarı kadar sermaye artırımı gerekmektedir.
Fakat eğer herkes bankaya yatırdığı tutarı sık aralıklar ile geri almaya başlarsa (bu hal kriz zamanlarında bolca gözlemlenmiştir) bankalar para bulamaz ve bankacılık sistemi krize doğru sürüklenir. Bu olgunun bir gün yaşanabileceği endişesi ve zor duruma düşülmemek için mevduat kalemi bankanın yükümlülüğü olarak kabul edilir. (Mevduat kavramını halkın bankaya faiz karşılığı vermiş olduğu kredi olarak düşünebiliriz.)
Sermaye genellikle bir işletmenin (örnek verilecek olursa bankanın) kurulum aşamasının ve devamında yürütülecek faaliyetlerin fonlanmasında gereken para miktarıdır. Bankaların faaliyetlerinin genellikle mevduat toplayıp kredi dağıtma işlevleri üstünden faiz vb. kazançlar sağladığı durumu göz önüne alınırsa banka sermayesi, mevduat toplama ve kredi dağıtma için gereken para miktarıdır denilebilir. Bankanın yükümlülüklerini oluşturan büyüklüklükler ise ağırlıklı olarak halktan toplanan mevduat (halkın bankaya yatırdığı ve istediği zaman rahatlıkla geri alabileceği para miktarı) dağıtılan-verilen kredilerdir.
Sermaye Yeterlilik Rasyosu Nasıl Hesaplanır?
Orada dikkatli olunması gerekli olan nokta "risk ağırlıklarına göre belirlenmiş" kavramıdır. Örnek vermek gerekirse mevduatların toplu bir biçimde bankadan çekilmesi olasılığı düşük olduğundan mevduat yükümlülüğünün risk ağırlığı düşüktür ve bu ağırlığıa göre hesaba katılır. Benzer mantıkla, batık krediler hemen hergün bankalarca bilançolarına işlenip bu batık krediler miktarınca sermaye artırımına gidilir. Batık kredilerin oluşma olasılığı diğer duruma göre daha olası olduğundan bu büyüklüğün risk ağırlığı daha yüksektir ve bu ağırlığı göre hesaba alınır.
Risk ağırlıklandırma işlemi sonrası örnek verilecek olursa X bankasının yükümlülük miktarı toplamını 12.000.000 TL ve öz sermaye miktarını da 100.000.000 TL olarak kabul edelim. Bu halde X bankasının sermaye yeterlilik oranı %12'dir. Bu oran BDDK tarafından %8 olarak belirlenmiş ve önümüzdeki devirlerde %12'ye artırılması planlanan orandır. Buradan anlaşılması gerekli olan %8 sermaye yeterlilik oranının altında bir orana sahip olan (örnek verilecek olursa %7) bankaların faaliyetlerini gerçekleştiremeyeceğidir. Bu halde BDDK tarafından belirlenen ve %8'in altında bir oranda kalan bankanın faaliyet izni iptal edilip %8'e ulaşana kadar faaliyet gösteremeyecektir.
Sermaye Yeterlilik Oranı=Risk ağırlıklarına göre belirlenmiş banka yükümlülük miktarı / Özsermaye miktarı