Perküsyon nedir?
Perküsyon enstrümanları parmakla ya da elle vurarak, sallayarak, başka bir gereç vasıtasıyla vurarak ve sürterek yahut birbirlerine v...
Müzik albümü kitapçıklarında, internetteki müzik videolarının açıklamalarında, müzikle ilgili bir çok yerde perküsyon kelimesiyle karşılaşıyoruz. Perküsyon, vurmalı çalgılara verilen genel bir isimdir. Tıpta, parmak ya da bir aletle teşhise yönelik vurup dinleyerek yapılmış olan muayene anlamına gelse de yaygın kullanımı müzik dahilindedir. Müzikte ritim olgusunu sağlayan en temel unsur vurmalı çalgılar, yani perküsyondur. İnsan sesinden sonra müziğin gelişimindeki ikinci aşamayı oluşturmaktadır.
Perküsyon enstrümanları parmakla ya da elle vurarak, sallayarak, başka bir gereç vasıtasıyla vurarak ve sürterek yahut birbirlerine vurarak ve sürterek ses çıkaran enstrümanlardır. Kendi içlerinde çalım teknikleri olsa da, diğer enstrümanlara nazaran pek çoğunun kullanımı daha kolaydır. Müzik içinde ritmi belirleyen bir etken olmasının yanı sıra, melodik ve efekt amacı ile olarak da kullanılabilen perküsyon enstrümanları mevcuttur.
Frekansa yönelik işlevsel sınıflandırmada enstrümanın belli bir frekansa ayarlanıp ayarlanmaması göz önünde bulundurulur. Ayarlanabilir frekanslı enstrümanlara (tuned percussion) timpani, orkestra çanı, glockenspiel, bell lyre, vibrafon, ksilofon, marimba, celeste ve steel drum örnekleri verilebilir. Frekansları ayarlanamayan vurmalı çalgılara (untuned percussion) da bas davul yahut büyük davul, tenor davul, gong, zil, askı zil örnekleri verilebilir.
Üzerlerindeki zar benzeri deri veyahut plastik yüzeyin titreşmesiyle ses üreten membrafonlar da kendi içerisinde alt gruplara ayrılmaktadır. Bütün davullar, bongo, konga; tabla, pakhawaj, khol ve tavil gibi Hint davulları, bir İrlanda enstrümanı olan bodhran ve içerisinde yer alan titreşimli yüzeyden ses üretilebilen kazoo membranofonlar grubundadır.
Genel bilgiye göre sınıflandırılan perküsyon enstrümanları alışılagelmiş ve yaygın olmayan olarak ikiye ayrılır. Alışılagelmiş grubuna bateri, üçgen, tef, gong örneklerini, yaygın olmayan enstrümanlara da konserve kutuları, plastik bidonlar, metal borular, zincir örneklerini verebiliriz.
Ses üretimine göre türsel sınıflandırmada perküsyonlar dört gruba ayrılır. İdiofon, membranofon, kordofon ve aerofon.
Aerofonlar üflemeli çalgılardır fakat bazı üflemeli çalgılar perküsyon grubuna katılabilir. Efektif borular (horn), düdükler (whistle) misal olarak gösterilebilir.
Kordofon esasen telli çalgılara verilen isim olsa da, bazı telli çalgılar da perküsyon sınıfına dahildirler. Santur, piyano, kanun, onavillu gibi enstrümanlar bu gruba dahil edilebilmektedir.
Görüldüğü üzere perküsyon ailesi bir çok üyeden oluşuyor ve nerdeyse hemen her şey bir perküsyon enstrümanına dönüşebiliyor. Müziklerin yapım aşamalarında çoğu kez fark etmediğimiz ama esasen daha önce örneğini de görmediğimiz veya sesini tahmin edemediğimiz türlü efektif ve melodik perküsyon enstrümanlarının sıklıkla tercih edilmesi, müzikteki çeşitliliği hayli artırmaktadır.
Etnik kökenlerine göre incelendiğinde yöresel ve çağdaş vurmalı enstrümanlar olarak iki bölüme ayrılır. Yöresel vurmalı çalgılara latin (ör: agogo, cabaça, marakas, güiro, timbal) ve Afrika (kahon, darbuka, cembe, tef, tabla, bendir) perküsyonları misal gösterilebilir. Çağdaş vurmalı enstrümanlara bateri ve orkestra perküsyonu örneklerini vermek münasip olabilecektir.
Yapısal olarak bütün bileşenlerinin titreşmesiyle ses çıkaran perküsyon üyelerine idiofon denir. Kendi içerisinde alt gruplara ayrılan idiofonlara orkestra zili, gong, tahta blok, marakas, shaker, güiro, jew's harp -ağız tamburası-, cam armonika, stamping pit -ayakla vurarak çalınan ve üstünde ağaç kabuğu olan toprağa açılmış bir çukur-, marching machine - nizami yürüyüş efekti çıkaran bir enstrüman-, zincir misal olarak gösterilebilir.
Vurmalı çalgılar tarih boyunca kendi içerisinde türlü açılardan gruplara ayrılmıştır; frekansa yönelik işlevsel sınıflandırma, etnik kökenlerine göre sınıflandırma, ses üretimine yönelik türsel sınıflandırma ve genel bilgiye göre sınıflandırma. Tek başlarına ürettikleri seslerin başka bir enstrümana kıyasla hayli basit ve tek düze olmasından ötürü efekt amacı ile kullanılan enstrümanlar da perküsyon sınıfına girmektedir.