Kemençe çeşitleri nelerdir?
Kemençenin türlerinden biri olan Rebab bilinen ilk yaylı çalgıdır. İran'da doğmuş olan Rebab 9. yüzyılda Avrupa'ya yayılmıştır ve Ort...
Türkçe'ye Farsçadan geçmiş olan kemençe kelimesi Farsça'daki keman kelimesi ile -çe ekinin bir araya gelmesi ile oluşur. Yayla çalınan küçük saz anlamına gelir. Orta Asya’da kemençeye tam benzemese de onun atası sayılabilecek sazlar görülür. Kemençe kelimesi Türkiye dışında İran, Ermenistan, Yunanistan, Gürcistan, Azerbaycan gibi ülkelerde de kullanılmaktadır.
Kemençenin tarihi
Kemençenin türlerinden biri olan Rebab bilinen ilk yaylı çalgıdır. İran'da doğmuş olan Rebab 9. yüzyılda Avrupa'ya yayılmıştır ve Orta Çağ ile beraber Rönesans devrinde de yoğun bir biçimde kullanılmıştır. 19. yüzyılda Türk müziğinde kemençe yerini yavaşça kemana bırakmıştır. Karadeniz kemençesi yerel toplum oyunlarından olan horonlar vesilesiyle varlığını korumuştur. Armudi kemençe ise fasıl topluluklarıyla devamını sağlamıştır.
Kemençenin özellikleri
Kemençe yapısal olarak bazı bölümlere ayrılır. Bu kısımların adları baş, sap, gövde, alt eşik, orta eşik, üst eşik, direk, kapak, ses delikleri, yay ve klavye olarak adlandırılır. Kemençenin baş, sap ve gövde bölümleri için dut, akça ağaç, ardıç, ladin veya erik ağacı kullanılmaktadır. Baş, sap ve gövde bölümleri oyularak tek parça durumunda yapılmaktadır. Ek olarak klavye, alt eşik, orta eşikleri ile kulaklar benzer ağaçtan yapılabilmektedir. Kemençe yapımcılığı Görele, Tirebolu, Espiye, Samsun, Alaçam, Eynesil, Mesudiye, Akyazı, Vakfıkebir, Akçaabat, Tonya, Maçka, Sürmene'de devam etmekte olup genelde bu zanaat babadan oğula aktarılır.
Kemençe çeşitleri
Kemençeyi fiziki görünümüne göre, ses özelliklerine göre ve yaparken kullanılan ağaca göre sınıflandırmak mümkündür. Ek olarak kullanılmış olduğu coğrafyaya göre de değişik isimler alabilir. Kullanılmış olduğu coğrafyaya göre bazı kemençe çeşitleri Rebab-Afganistan Kemençesi, Ermenistan Kemençesi, Armudi kemençe ve Gürcü kemençesidir. Türkiye'de ise Armudi kemençesi ve Karadeniz kemençesi olarak iki tür kemençe bulunur. Karadeniz kemençesinin fiziki yapısı ve çalınış tarzı diğer kemençe türlerinden farklıdır.
Boyutlarına göre sınıflandırıldığında kemençeler standart kemençe ve cura olarak ayrılır. Cura normalden daha kısa imal edilen bir çeşididir. Sesin ince yahut kalın olmasına göre ise zil ve sağır olarak ayrılabilir. Ek olarak notalarına göre kemençeler Sol ve La olarak da isimlendirilirler.